Płocka Galeria Sztuki

Historia Płockiej Galerii Sztuki – siedzibyLosy Galerii zależały od różnych czynników: zmian administracyjnych i ustrojowych w kraju, osobowości i determinacji jej kolejnych dyrektorów, czy wreszcie od samego płockiego środowiska plastycznego, które w końcu przekonało władze województwa do powołania dedykowanej placówki.

Biuro Wystaw Artystycznych przy ulicy Sienkiewicza 43

Pierwsza siedziba dzisiejszej Płockiej Galerii Sztuki mieściła się w kamienicy z 1859 r., u zbiegu ulic Tumskiej i Sienkiewicza, w ścisłym centrum miasta. Były to trzy pomieszczenia o łącznej powierzchni 148 m², z wejściem prosto z ulicy. 23 stycznia 1980 roku Miasto Płock przydzieliło tę nieruchomość w użytkowanie dla Biura Wystaw Artystycznych.

W latach 1977-1979 przeprowadzono w budynku remont kapitalny na potrzeby… sklepu. Mimo wielokrotnych rozmów i interwencji na temat przyszłego przeznaczenia lokalu podejmowanych przez plastyka wojewódzkiego oraz Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego, żadne sugestie, co do zmian w trakcie remontu, nie zostały uwzględnione.

Po otrzymaniu kluczy do siedziby Galerii okazało się, że niezbędny jest kolejny remont – na rzecz potrzeb wystawienniczych. 8 sierpnia 1980 roku Pracownia Sztuk Plastycznych w Płocku dostarczyła projekt wnętrza Biura Wystaw Artystycznych i rozpoczęto właściwe prace adaptacyjne.

Remont był prowadzony w bardzo trudnych warunkach: strajki, braki materiałowe, brak wykonawców. Powstała sala wystawowa o powierzchni 110 m², z niewielkim zapleczem.

Nieodpowiednie przestrzenie, zarówno ekspozycyjne, jak i biurowe oraz magazynowe, były poważnym utrudnieniem w funkcjonowaniu pierwszego płockiego BWA. Problem ten był systematycznie podnoszony między innymi na posiedzeniach Komisji Oświaty i Kultury Miejskiej Rady Narodowej w Płocku oraz przez Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Płocku, który w 1990 r. podkreślał, że salon wystawowy nadaje się tylko do eksponowania małych, kameralnych wystaw grafiki, rysunku, malarstwa. – Płocczanie nie oglądają zatem wystaw tkaniny, rzeźby, najbardziej wartościowych merytorycznie wystaw problemowych, a także przygotowywanych z reguły na większą powierzchnię ekspozycyjną wystaw zagranicznych. (…) Działalność BWA utrudnia i ogranicza brak zaplecza. Zaplecze stanowi mały magazyn 19m² i jeden pokoik biurowy (…) Dla prawidłowego działania zgodnie z ambicjami placówki oraz statutem konieczne jest zapewnienie zaplecza biurowego, pracowni plastycznej, magazynu, sali oświatowej. Należy również przewidzieć dla BWA salę wystawową o powierzchni minimum 500-600m².

W wyniku dyskusji pojawiła się nawet koncepcja przyznania BWA pomieszczeń w zabytkowym spichlerzu nad Wisłą (tuż obok kościoła farnego), odnowionym w ramach rewaloryzacji miasta Płocka. Niestety, budynek zniszczył pożar, a jego pozostałości rozebrano..

6 grudnia 1989 roku pierwsza dyrektor BWA Bożena Śliwińska zwróciła się z prośbą do Urzędu Miejskiego w Płocku o zajęcie stanowiska w sprawie znacznej podwyżki czynszu za wynajem lokalu. W wyniku trudnej sytuacji finansowej i lokalowej Biura Wystaw Artystycznych, władze województwa podjęły ostatecznie decyzję o przeznaczeniu dla BWA pomieszczeń po zlikwidowanym sklepie Cepelii, w budynku płockiego teatru. W styczniu 1991 roku Galeria rozpoczęła przenosiny z dotychczasowej siedziby przy ulicy Sienkiewicza 43 do nowej – przy Nowym Rynku 11.

BWA i PGS w budynku Teatru Dramatycznego.

Luty i marzec 1991 roku były czasem przygotowania projektu wnętrza, organizowania wykonawców remontu oraz opracowania planu działalności BWA w nowej siedzibie. 30 marca 1991 roku Biuro Wystaw Artystycznych w Płocku wynajęło pomieszczenia przy ulicy Nowy Rynek 11 od zarządcy budynku, tj. Teatru Dramatycznego w Płocku. Lokal był dwukrotnie większy niż poprzednia siedziba, o powierzchni 291,5m², z czego na sale wystawowe przypadało 202,97m², a na zaplecze, piwnice i windy – 88,53m². Umowa została zawarta na czas nieokreślony.

Budynek przy ulicy Nowy Rynek 11 został zbudowany w latach 1970-1974, według projektu Stefana Putowskiego, Bogusława Winiarskiego i Tadeusza Zielińskiego z Zakładów Doświadczalnych ASP w Warszawie. Początkowo miał być ośrodkiem kultury i sztuki dla pracowników Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych. W gmachu mieściła się wspomniana siedziba Teatru Płockiego, ale również Poradnia Kulturalno-Oświatowa oraz Miejska Biblioteka Publiczna.
Zmiany ustrojowe, zapoczątkowane w roku 1989, stały się katalizatorem wielu innych istotnych reform, także w zakresie kultury i sztuki. Na podstawie art. 13, ust. 1 ustawy z 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, Wojewoda Płocki Jerzy Wawszczak wydał zarządzenie w sprawie nadania BWA statutu Państwowej Galerii Sztuki w Płocku. Swoją działalnością miała obejmować teren województwa płockiego. Bezpośredni nadzór nad Galerią sprawował Wojewoda Płocki, który zapewniał środki potrzebne do jej utrzymania i rozwoju. Dyrektora Państwowej Galerii Sztuki powoływał i odwoływał Wojewoda Płocki. 24 listopada 1995 Prezydent Miasta Płocka przejął od Wojewody Płockiego prowadzenie i nadzór nad Państwową Galerią Sztuki w Płocku, a od 1 stycznia 1996 roku Miasto Płock stało się organizatorem i organem prowadzącym Państwową Galerię Sztuki, która pod tą nazwą funkcjonowała do października 1997 roku, by – zgodnie z Uchwałą 845/LV/97 Rady Miasta Płocka – przyjąć nazwę Płocka Galeria Sztuki. W uzasadnieniu do Uchwały wyjaśniono, że zmiana nazwy wiąże się z przekazaniem Galerii Gminie Płock. PGS nadal pozostawała samodzielną instytucją kultury, lecz nie państwową, a komunalną.
W tym samym czasie opracowano pierwsze logo Galerii, którego autorem był Dariusz Kaca (obecnie profesor Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi). Później, w związku z przenosinami Galerii do mykwy w 2006 roku, nowy dyrektor Jerzy Mazuś ogłosił konkurs na kolejne logo PGS. W wyniku konkursu wybrano projekt płockiego artysty Wiesława Nadrowskiego, który do dzisiaj jest znakiem rozpoznawczym płockiej instytucji.

Mimo zmian administracyjnych, Galeria konsekwentnie starała się o pozyskanie własnej siedziby. 23 stycznia 2001, uchwała Rady Miasta Płocka przeznaczyła budynek bożnicy przy ulicy Kwiatka 7 na przyszłą siedzibę Płockiej Galerii Sztuki. Przeprowadzono ekspertyzę techniczną obiektu i badania historyczno-naukowe, a w grudniu został rozstrzygnięty przetarg na wykonawcę projektu.

W 2002 roku przyszła siedziba Płockiej Galerii Sztuki została ujęta w planie inwestycyjnym miasta, trwały prace projektowe. Ustalono, że inwestorem prac budowlanych będzie Urząd Miasta Płocka, ale jesienią 2004 roku wciąż nie było wiadomo, czy dotychczasową siedzibę Galerii czeka remont, czy raczej placówka zostanie przeniesiona do nowego lokum po jego wcześniejszej adaptacji. Niestety, koncepcja przeniesienia siedziby Płockiej Galerii Sztuki do budynku dawnej bożnicy została ostatecznie odrzucona. Bożnica przy ulicy Kwiatka 7 została wystawiona przez miasto na sprzedaż. Jeszcze w tym samym 2004 roku pojawił się pomysł kupna obiektu na potrzeby Galerii od płockich PSS-ów – budynku Spółdzielczego Domu Handlowego przy ulicy Tumskiej 11a, tzw. SDH-u, który także nie doszedł do skutku.

Tymczasem sytuacja lokalowa Galerii stawała się coraz bardziej dramatyczna. Pod koniec grudnia 2004 roku dyrekcja Teatru Dramatycznego wystosowała pismo z informacją o planowanym generalnym remoncie budynku teatru oraz czytelną sugestią realnego wypowiedzenia umowy najmu lokalu od sierpnia 2005 roku.

Od bożnicy, SDH-u, po… mykwę

Od stycznia do 12 lutego 2006 roku Galeria przeprowadziła się  do  tymczasowej siedziby w kamienicy przy ulicy Tumskiej 11a, do pomieszczeń udostępnionych w Spółdzielczym Domu Handlowym…Po wyprowadzeniu się z budynku Teatru, Galeria nie posiadała własnych pomieszczeń ekspozycyjnych, czyli do prowadzenia podstawowej działalności wystawienniczej. Tymczasowo do tego celu zostały  użyczone Płockiej Galerii Sztuki pomieszczenia będące w posiadaniu Towarzystwa Naukowego Płockiego.
Ten stan przejściowy trwał do 4 października 2006 roku, kiedy – zgodnie z Umową Dzierżawy – Płocka Galeria Sztuki przejęła od prywatnego właściciela wyremontowany budynek zabytkowej żydowskiej mykwy przy ulicy Sienkiewicza 36. Historia budynku sięga 1910 roku. Wówczas powstał  projekt obiektu w stylu klasycyzującym z przeznaczeniem na łaźnię rytualną, zrealizowany w latach 1910–1912. W końcu lat 30. XX wieku płocki Magistrat dzierżawił obiekt, funkcjonujący już jako łaźnia miejska. Po II wojnie światowej  nieruchomość znalazła się we władaniu Skarbu Państwa. W 1998 roku Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi przejęła nieruchomość, a następnie sprzedała ją osobie prywatnej.

Budynek został dostosowany do potrzeb Galerii. Głównymi atutami stały się dwie sale wystawiennicze – większa na parterze (300 m²) oraz mniejsza na pierwszym piętrze (200 m²), a także niezbędne zaplecze magazynowe i administracyjne. 11 października 2006 roku nastąpiło oficjalne otwarcie nowej siedziby. Galeria zadomowiła się w nowym miejscu, jednak dużym problemem był corocznie wzrastający czynsz.

Po raz kolejny nadzieje na pozyskanie własnej siedziby odżyły w 2016 roku, kiedy pojawił się pomysł zbudowania obiektu dla Płockiej Galerii Sztuki na działce przy ulicy Sienkiewicza 51, która stanowiła własność komunalnej spółki Inwestycje Miejskie. W 2017 roku, w opracowanym przez pracowników Referatu Rewitalizacji i Estetyzacji Miasta w Wydziale Rozwoju i Polityki Gospodarczej Miasta UMP, we współpracy z pracownikami innych komórek organizacyjnych Urzędu Miasta Płocka i jednostek miejskich ”Płockim Programie Rewitalizacji”, przewidziano m.in. realizację przedsięwzięcia „Kultura bliżej ludzi – adaptacja budynku na potrzeby siedziby Płockiej Galerii Sztuki”. Planowano remont i adaptację istniejącej, wyłączonej z użytkowania, kamienicy przy ulicy Sienkiewicza 51 na potrzeby nowej siedziby Płockiej Galerii Sztuki. W przygotowanym przez nową dyrektor PGS Alicję Wasilewską planie funkcjonalno-użytkowym miały znaleźć się dodatkowe pomieszczenia i sale wystawiennicze i konferencyjne, przestrzenie magazynowe i miejsca przeznaczone na działalność edukacyjną, w tym m.in. prezentację cyklicznych spotkań z twórcami, które miały zachęcić mieszkańców obszaru rewitalizacji do uczestnictwa w życiu kulturalnym miasta.

Podmiotem odpowiedzialnym za realizację przedsięwzięcia była Gmina-Miasto Płock oraz Płocka Galeria Sztuki. W kwietniu 2017 roku został ogłoszony konkurs na „Opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej adaptacji budynku przy ulicy Sienkiewicza 51 w Płocku, wraz z planowaną rozbudową i zagospodarowaniem terenu na potrzeby Płockiej Galerii Sztuki”. Konkurs rozstrzygnięto, ale i tym razem nie doszło do realizacji projektu nowej siedziby dla Galerii. Miasto nie otrzymało unijnego dofinansowania i w konsekwencji dalsze prace przy projekcie przerwano.

Radykalna zmiana sytuacji lokalowej PGS nastąpiła dopiero we wrześniu 2020 roku, kiedy w połączeniu z przychylnością władz miasta, szczególnie w osobie prezydenta Andrzeja Nowakowskiego i staraniom  dyrektor Alicji Wasilewskiej, na mocy Uchwały nr 403/XXIII/2020 z dnia 24 września 2020 roku Rada Miasta Płocka wyraziła zgodę na nabycie przez Gminę – Miasto Płock nieruchomości położonej przy ulicy Sienkiewicza 36, w której od 2006 roku mieściła się siedziba Płockiej Galerii Sztuki.
30 października 2020 r. budynek zabytkowej mykwy stał się własnością miasta. Po 40 latach oczekiwań i wysiłków Płocka Galeria Sztuki doczekała się swojego stałego adresu.