Themersonowie 2021. W głosie i widzeniu
Tegoroczna propozycja działań artystycznych, przygotowana przez Płocką Galerię Sztuki w ramach odbywającego się w Płocku Festiwalu Themersonów (21-23.10) przebiegnie pod hasłem „W głosie i widzeniu” i będzie mieć dwie odsłony: pierwszą – eksperymentalną i drugą – w formie ankiety. W czasach kultu algorytmów i sztucznej inteligencji, w Roku Lema, sięgamy (nie chcąc tylko historycznie rekonstruować twórczości Themersonów) po nowe narzędzia, tym razem sieci neuronowe, by między innymi sprawdzić, jaki nieoczekiwany rodzaj nowego widzenia pojawi się, gdy przy użyciu technologii i bez udziału człowieka spróbujemy zmienić słowa w obrazy. Ciekawi nas, co dziś budowałby Stefan? Pewnie coś, co ożywia obrazy, także te najbardziej go interesujące, literackie czy semantyczne.
Stefan i Franciszka bawili się konwencjami, mieszali je. Wierzyli, że warto tworzyć widzenia. Stefan wymyślił i zbudował specjalny stół trickowy, by widzenia wypełniające ekrany były naprawdę dziwne. Wiele takich taśm, dokumentujących ich działalność w tym zakresie, zaginęło lub spłonęło, a mimo to wciąż nas intrygują, ciągle ich szukamy. Czasem udaje się niespodziewanie odnaleźć themersonowski film artystyczny (w tym roku: Europa Europa).
Nie warto udawać, że nasz 2021 rok jest podobny do świata sprzed osiemdziesięciu lat, w którym film wyznaczał horyzont dla eksperymentów z ożywionymi obrazami. Zamiast f.a. dziś mamy a.AI. Zajmując się sztuką współczesną, Płocka Galeria Sztuki jest programowo zobowiązana do zauważania tego, co rzeczywiście nowe, stąd użycie „AI generated Art”. Czy znajdziemy coś interesującego poza horyzontem ludzkiej wyobraźni, wśród obrazów konstruowanych przez maszyny? Tego nie wiemy. Sięganie za horyzont jest imperatywem awangardy, który był stale obecny w twórczości Themersonów.
W tym roku PGS po raz pierwszy, przy użyciu technologii Artificial Intelligence, przyjmując za punkt wyjścia m.in. frazy i tytuły zaczerpnięte z książek Stefana, postaci i kadry z obrazów i rysunków Franciszki – najprostszych zapisów ich ruchu dłoni i ręki, poszła w kierunku ruchu mierzonego w tysiącach zmian na minutę, ruchu tak szybkiego, że żadna ręka go nie wykona. Nasz eksperyment z artistic Artificial Intelligence zaczęliśmy – tak jak Themersonowie – od początku alfabetu. W tym roku rządzi litera: A. A jak aleatoryzm, A jak actio humana, A jak animacja, A jak algorytm, A jak A.I., a raczej jak a.A.I. Przecież Stefan, a pewnie i Franciszka nie powstrzymaliby się przed dodaniem jednej litery więcej.
Efekty naszych eksperymentalnych działań, pokazujące w formie krótkich filmików z opisami, jak dwie antagonistycznie działające sieci GAN (użyta przez PGS nazywa się VQGAN(1)) samodzielnie, w kolejnych tysiącach drobnych zmian budują coś, co ludziom przypomina malowane przez nich obrazy, będą dostępne na Facebooku Galerii od 21 października od godz.14.00 i przez kolejne dni trwania Festiwalu. Dodatkowo na Facebooku, poza pracami wygenerowanymi przez maszyny (wśród których jest także przetłumaczony na dźwięki genom wirusa SARS-COV-2), umieścimy ankietę z pytaniami odnoszącymi się do Themersonów. Chcemy sprawdzić, w jaki sposób myślą o tym niezwykłym duecie artystycznym nie tylko specjaliści, ale statystyczny obserwator kultury. Czy rzeczywiście znamy Themersonów, czy uważamy ich twórczość za ważną, zrozumiałą i potrzebną? Zachęcamy do wypełniania ankiet, które są anonimowe i będą dostępne podczas trwania Festiwalu Themersonów również stacjonarnie – w siedzibach Płockiej Galerii Sztuki i Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki.
Kuratorzy projektu: Alicja Wasilewska i Krzysztof Cichoń.